นาฏยประดิษฐ์ ชุด พระลักษมณ์ตัดศอสีดา

บทคัดย่อ

นาฏยประดิษฐ์ ชุด พระลักษณ์ตัดศอสีดา มีวัตถุประสงค์เพื่อสร้างสรรค์ผลงานการแสดงชุดพระลักษมณ์ตัดศอสีดา เป็นการสร้างสรรค์เชิงคุณภาพ โดยศึกษาและรวบรวมข้อมูลจากหนังสือ เอกสาร งานวิจัย จากแหล่งข้อมูลต่าง ๆ สัมภาษณ์ผู้เชี่ยวชาญ ผู้ทรงคุณวุฒิด้านนาฏศิลป์ไทยและดนตรีไทย นำมาสู่กรอบแนวคิดและการสร้างสรรค์ผลงาน เครื่องมือที่ใช้ในการเก็บรวบรวมข้อมูล ได้แก่ แบบสังเกต แบบสัมภาษณ์ การสนทนากลุ่ม การวิพากย์จากผู้ทรงคุณวุฒิและเสนอผลการวิจัยสร้างสรรค์แบบพรรณนาวิเคราะห์ จากการศึกษานำมาสู่การกำหนดแนวทางการสร้างสรรค์ได้ว่า แนวคิดการสร้างสรรค์การแสดงชุดพระลักษมณ์ตัดศอสีดา เป็นการนำเสนอการผสมผสานกระบวนท่าการร่ายรำของพระลักษมณ์ในการประหารนางสีดาด้วยวิธีการตัดคอ ตามบัญชาของพระรามในเรื่องรามเกียรติ์ โดยออกแบบโครงสร้างแนวคิดการประดิษฐ์ท่ารำจากกระบวนท่ารำแม่ไม้ของกระบี่กระบอง กระบวนท่าที่ใช้ในการประหารชีวิตด้วยการตัดคอและกระบวนท่ารำตามแบบแผนการรำนาฏศิลป์ไทย ได้แก่ เพลงแม่บทใหญ่ เพลงช้า-เร็ว เพลงเชิดฉิ่ง การรำตีบทตามคำร้อง การใช้อาวุธ ซึ่งกำหนดให้มีกระบวนท่ารำจำนวน 166 ท่า ใช้ผู้แสดงที่มีทักษะฝีมือการรำโขนพระจำนวน 1 คน ละครนางจำนวน 1 คน ผู้แสดงต้องมีทักษะในการถ่ายทอดอารมณ์และสามารถสื่อแสดงบุคลิกลักษณะอิริยาบถความสง่างามของตัวละครได้อย่างชัดเจน รูปแบบการแสดงดำเนินตามแนวทางการแสดงโขนโรงใน แบ่งเป็น 3 ช่วง ช่วงที่ 1 พระลักษมณ์นำนางสีดาสู่ลานประหาร ช่วงที่ 2 ขั้นตอนการประหารชีวิตนางสีดาด้วยการตัดศอ ช่วงที่ 3 พิสูจน์คำอธิษฐานสัจจะ นางสีดาพ้นมลทิน พระลักษมณ์ทราบความจริง บทที่ใช้แสดงดำเนินตามบทพระราชนิพนธ์เรื่องรามเกียรติ์ในรัชกาลที่ 1 นำมาจัดทำบทในลักษณะเป็นกลอนบทละคร โดยบรรจุเพลงตามความหมายของเพลงเพื่อให้สอดคล้องกับบทวรรณกรรม มีการใส่บทพากย์เจรจาตามรูปแบบการแสดงโขน วงดนตรีที่ใช้ประกอบการแสดง คือ วงปี่พาทย์เครื่องคู่ เอกลักษณ์เฉพาะในการบรรเลงดนตรีประกอบการแสดงครั้งนี้ คือมีการเดี่ยวปี่ใน ในขั้นตอนของการประหาร เพื่อให้เกิดความรู้สึกคล้ายกับวิธีการประหารจริงสมัยโบราณ ลักษณะการแต่งกายพระลักษมณ์แต่งกายแบบยืนเครื่องพระสีเหลืองขลิบม่วง ศีรษะสวมชฎา สำหรับนางสีดาแต่งกายยืนเครื่องนางสีแดงขลิบเขียว ศีรษะสวมมงกุฎนาง อุปกรณ์การแสดงเฉพาะที่เพิ่มเติมคือ พระลักษณ์ใช้อาวุธพระขรรค์ นางสีดาคล้องพวงมาลัยใต้กรองคอหรือนวมนาง