การศึกษานาฏศิลป์เพื่อการพัฒนาองค์ความรู้ท้องถิ่น: กรณีศึกษาฟ้อนดาบและวิถีชุมชนของชาวไทใหญ่ จังหวัดแม่ฮ่องสอน

บทคัดย่อ

การวิจัยครั้งนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษารูปแบบการแสดงชุด ฟ้อนดาบ และวิถีชุมชนกับบริบททางสังคมของชาวไทใหญ่ ตำบลขุนยวม อำเภอขุนยวม จังหวัดแม่ฮ่องสอน โดยประชากรและกลุ่มตัวอย่างที่ใช้ในการวิจัยครั้งนี้ ได้แก่  นักวิชาการทางประวัติศาสตร์ชาติพันธุ์ จำนวน 1 คน, ปราชญ์ท้องถิ่น จำนวน 1 ท่าน, ผู้ทรงคุณวุฒิด้านนาฏศิลป์ท้องถิ่น จำนวน 1 ท่าน, ผู้สืบทอดฟ้อนดาบ จำนวน 1 ท่าน, ผู้ประกอบพิธีทางศาสนาของชุมชนขุนยวม จำนวน 1 ท่าน และประธานสภาวัฒนธรรมจังหวัดแม่ฮ่องสอน จำนวน 1 ท่าน เครื่องมือและอุปกรณ์ที่ใช้ในการเก็บรวบรวมข้อมูล ได้แก่ แบบสัมภาษณ์มีโครงสร้าง และมีลักษณะตามวัตถุประสงค์ของการวิจัย ผลการวิจัยพบว่า รูปแบบการแสดง ชุด ฟ้อนดาบ ของชาวไทใหญ่ในตำบลขุนยวม อำเภอขุนยวม จังหวัดแม่ฮ่องสอน แบ่งออกเป็น 2 ลักษณะ คือ 1. ก้าลายเป็นรูปแบบท่าของการต่อสู้ป้องกันตัวมีความเข้มแข็งดุดัน ไม่อ่อนช้อย มีการเดินเท้าแบบ 5 ขุม ท่วงท่าของลายต่อสู้นี้ เรียกว่า ลายฟัน และ 2. ลายก้าเป็นการพัฒนามาจากก้าลายมาเป็นรูปแบบการฟ้อนรำ เพื่อให้เกิดความสวยงามอ่อนช้อย มีท่วงท่าลีลา เรียกว่า ลายฟ้อน ในปัจจุบันการแสดงฟ้อนดาบถูกปรับเปลี่ยนหน้าที่และบทบาทไปตามบริบทของสังคมที่เปลี่ยนแปลงคือ 1. ความเชื่อและวิถีชุมชน ซึ่งถ่ายทอดออกมาทางคำสอนพระพุทธศาสนาอยู่ในประเพณีประจำฤดูกาลของชุมชน และ 2. เปลี่ยนแปลงไปตามบรรทัดฐานทางสังคมมีปรากฏอยู่ในวาระสำคัญ ๆ ในการแสดงต้อนรับแขกบ้านแขกเมือง การเฉลิมฉลองในงานมงคลต่าง ๆ และการเรียนการสอนของโรงเรียนในชุมชน