การวิเคราะห์อัตลักษณ์นางเอกลิเกลูกบท

บทคัดย่อ

วิทยานิพนธ์ฉบับนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อ 1.ศึกษาความเป็นมาและรูปแบบของการแสดงลิเกลูกบท 2.ศึกษากระบวนการฝึกหัดการแสดงของนางเอกลิเกลูกบทและ 3.วิเคราะห์คุณลักษณ์และอัตลักษณ์ของนางเอกลิเกลูกบทมีวิธีการดำเนินการวิจัยตามกระบวนการวิจัยเชิงคุณภาพ คือศึกษาเอกสาร ตำรา และงานวิจัยที่เกี่ยวข้อง สัมภาษณ์ผู้ทรงคุณวุฒิ สังเกต และบันทึกภาพข้อมูลเกี่ยวกับนางเอกลิเกลูกบท รวบรวมข้อมูลจากการสัมภาษณ์ และตรวจสอบความถูกต้องของข้อมูลโดยการจัดสัมมนากลุ่ม (Focus Group) ผลการศึกษาพบว่า 1. ลิเกลูกบทเป็นการแสดงที่พัฒนามาจากลิเกบันตน โดยใช้วงปี่พาทย์บรรเลงรับร้อง และนำรูปแบบการแสดงของละครประเภทต่าง ๆ เข้ามาพัฒนาและผสมผสานจนกลายเป็นรูปแบบที่เป็นอัตลักษณ์ของลิเกลูกบท ซึ่งมีขั้นตอนการแสดง 4 ขั้นตอน คือ การโหมโรง การออกแขกการแสดง และการลาโรง ในการดำเนินการแสดง มีวิธีการดำเนินการแสดง 3 ขั้นตอน คือ การเปิดเรื่อง การดำเนินเรื่อง และการลาโรง และองค์ประกอบที่ใช้ในการแสดงประกอบด้วยเนื้อเรื่อง ตัวบท เครื่องดนตรี เพลงสถานที่ เวทีฉาก อุปกรณ์ประกอบ เครื่องแต่งกาย ผู้แสดง และกระบวนท่ารำ 2. การฝึกหัดการแสดงของนางเอกลิเกลูกบทมี 3 ลักษณะ ดังนี้ 1.การฝึกหัดการร้อง ทั้งร้องดำเนินเรื่อง และร้องประกอบอารมณ์ 2.การฝึกหัดการใช้ปฎิภาณด้านการด้นและการแสดง และ 3.การฝึกหัดการรำ ประกอบด้วยการรำใช้บท และการรำเพลงหน้าพาทย์ 3. คุณลักษณ์และอัตลักษณ์นางเอกลิเกลูกบท พบว่า คุณลักษณ์คือ การใช้ปฏิภาณ การร้อง และการรำด้านอัตลักษณ์ ถือว่าเป็นความโดดเด่นของผู้แสดง เช่น นางเอกพิศมัย หลานหอมหวล มีอัตลักษณ์การร้องดำเนินเรื่องด้วย เพลงราชนิเกลิง เพลงสองชั้น เพลงชั้นเดียว เพลงตับและเพลงเถา ด้านการรำมีการใช้กระบวนท่ารำประกอบบทร้องและท่ารำอวดฝีมือ (รำเดี่ยว) และเป็นผู้มีปฏิภาณด้านการด้นกลอนและใช้ภาษาถูกต้องตามหลักของกลอนลิเก