รือบะ: ซอสามสายแห่งชายแดนใต้

บทคัดย่อ

รือบะ  ฆือบะ เรบับ หรือเรอบับ เป็นเครื่องดนตรีประเภทเครื่องสี คันชักอิสระ ได้รับอิทธิพลจากวัฒนธรรมดนตรีของชาวอาหรับ เรียกว่า Kamanche และกระจายในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ พบในประเทศไทย มาเลเซีย อินโดนีเซีย และกัมพูชา หากแต่มีรูปร่าง และจำนวนสายแตกต่างกัน สำหรับรือบะในประเทศไทยนั้นมี 3 สาย ใช้บรรเลงประกอบการแสดงมะโย่ง โดยเฉพาะ 3 จังหวัดชายแดนภาคใต้ ส่วนประกอบของรือบะ ประกอบด้วย 1) คันทวนส่วนบนหรือบูงอลานะ  2) คันทวนหรือตูแลบาแก 3) ลูกบิด หรือปูละตาลี 4) กะโหลกซอ หรือปาแปปูงง 5) หน้าซอ 6) เท้าซอ หรือกากี 7) ถ่วง หรือซูซู 8) คันชัก หรือปาแตแกแซ 9) สายซอ หรือตาลีปูซะ 10) รัดอก และ 11) หย่อง หรือปาจ๊ะ ลักษณะการนั่งบรรเลงรือบะนั้นจะวางค่อนไปทางซ้ายด้านหน้าของผู้บรรเลงในลักษณะตั้งฉากกับพื้น จับคันทวนด้วยมือซ้าย และจับคันชักด้วยมือขวา การเทียบเสียงรือบะนั้นเทียบเสียงเป็นคู่ 4 สายในตรงกับเสียงโดสูง (C) สายกลางเสียงซอล (G) สายนอกเสียงเร (D) โดยมักเทียบจากเสียงร้องของผู้แสดงมะโย่งเพื่อให้ขับร้องได้สะดวก ด้านการสืบทอดการบรรเลงรือบะ พบว่า ใช้วิธีการเรียนรู้ด้วยตนเองในลักษณะครูพักลักจำ ปัจจุบันยังไม่ปรากฏว่ามีหลักสูตรการสอนอย่างเป็นระบบ ด้านโอกาสการบรรเลงพบว่าการแสดงเพื่อความบันเทิงนั้นลดน้อยลง หากแต่ยังมีโอกาสการแสดงในลักษณะที่เกี่ยวข้องกับพิธีกรรม เช่น พิธีไหว้ครู พิธีแก้บน ดังนั้นหน่วยงานทั้งภาครัฐ เอกชน ตลอดจนภาคีเครือข่ายชุมชนสังคมควรเร่งการถอดองค์ความรู้เกี่ยวกับรือบะก่อนจะสูญหายในอนาคตอันใกล้