ตลกลิเก: กลวิธีและหาสยรสในการแสดง

บทคัดย่อ

บทความวิจัยเรื่อง ตลกลิเก: กลวิธีและหาสยรสในการแสดงมีวัตถุประสงค์เพื่อประมวลแนวคิดเกี่ยวกับการแสดงตลกและการแสดงตลกลิเกและเพื่อวิเคราะห์กลวิธีในการแสดงตลกลิเกลูกบท โดยศึกษารวบรวมวิจัยเรื่องข้อมูลจากเอกสารทางวิชาการ งานวิจัย การสังเกตการณ์ การสัมภาษณ์องค์ความรู้ที่สำคัญต่อวงการการแสดงตลกลิเกลูกบทโดยกำหนดขอบเขตการศึกษา พยนต์ แก้วใย บุคคลสำคัญทางวงการตลกลิเกมีอายุ 75 ปี มีอาชีพแสดงตลกลิเกลูกบทเป็นเวลายาวนานถึง 30 ปี จากการศึกษา พบว่า การแสดงตลกลิเกมีองค์ประกอบในการสร้างความตลก คือ 1) เนื้อเรื่อง การสร้างอารมณ์ขันหรือความตลก 2) บุคคลในเรื่องหรือตัวละคร 3) เหตุการณ์ เหตุการณ์ที่นำมาสร้างความตลก 4) กลวิธีการเล่าเรื่อง โดยแบ่งออกได้เป็น 5 ประเภท คือ 1) ตลกคำพูด 2) ตลกเครื่องแต่งกาย 3) ตลกท่าทาง 4) ตลกอุปกรณ์ 5) ตลกสังขาร กลวิธีและหาสยรสในการแสดงตามแนวทางของ พยนต์ แก้วใย พบว่า มีกลวิธีในการพลิกบทบาทจากการแสดงเป็นตัวโกงมาสู่ตัวตลกและเปลี่ยนแปลงจุดด้อยมาเป็นจุดเด่นในการแสดงตลกลิเก จนเป็นนักแสดงตลกลิเกที่โด่งดัง มีชื่อเสียงและเป็นที่ยอมรับของประชาชนทั่วไปจนถึงปัจจุบัน โดยสร้างหาสยรสในการแสดงจากจากการร่ายรำ เพลงหน้าพาทย์ เชิด-เสมอ ในรูปแบบของตนเองที่ ได้รับการฝึกหัดมาจากครูทองหล่อ ปลั่งสุวรรณ การขับร้อง การเจรจา การใช้มุกตลก การใช้คำอุปมา-อุปไมยเปรียบเทียบ การนำบทเพลงลูกทุ่งและข่าวสารบ้านเมืองในปัจจุบันมาประยุกต์สร้างสีสันในการแสดงเพื่อความสนุกสนาน รวมถึงกลวิธีในการแต่งหน้า แต่งกาย ตามบทบาทที่ได้รับ เช่น บทบาทพระสงฆ์ บทบาทขอทาน บทบาทผู้หญิง บทบาทเพชรฆาต จนเป็นรูปแบบเฉพาะทางในการแสดงตลกลิเกลูกบทของ พยนต์ แก้วใย สอดคล้องกับการใช้ทฤษฎีการสร้างหาสยรสในการแสดง คือ ทฤษฎีความเหนือกว่า ทฤษฎีความไม่เข้ากัน ทฤษฎีการปลดปล่อยและผ่อนคลาย ทฤษฎีความไม่ลงรอยกันความผิดไปจากสิ่งที่คาดหวังและความสัมพันธ์ระหว่างเหตุการณ์ที่ไปด้วยกันไม่ได้