ประเพณี “ส่วงเฮือ” ของชุมชนชายฝั่งแม่น้ำโขง : ความเป็นมาและ การรื้อฟื้นหลังนโยบายเปลี่ยนสนามรบเป็นสนามการค้า

บทคัดย่อ

บทความวิจัยนี้มุ่งศึกษาความเป็นมาของประเพณีส่วงเฮือ (แข่งเรือ) และ การรื้อฟื้นประเพณีส่วงเฮือภายหลังนโยบาย “การเปลี่ยนสนามรบเป็นสนามการค้า” ของชุมชนชายฝั่งลุ่มน้ำโขง โดยศึกษาหลักฐานจากเอกสาร และการลงพื้นที่เก็บข้อมูล ในชุมชุนชายฝั่งแม่น้ำโขงในเขตจังหวัดมุกดาหาร นครพนม และหนองคาย

ผลการวิจัยพบว่า ประเพณีส่วงเฮือเป็นประเพณีดั้งเดิมของอาณาจักรล้านช้าง บันทึกไว้ใน “ฮีตสิบสองและคองสิบสี่” ว่า ประเพณีส่วงเฮือเป็นประเพณีบูชาพญานาค ทั้ง 15 ตระกูล ในสมัยล้านช้างไม่ค่อยมีการบันทึกเรื่องราวเกี่ยวกับประเพณีส่วงเฮือมา กนัก พบว่ามีหลักฐานในสมัยพระเจ้าสุริยวงศาธรรมิกราช (พ.ศ.2185) ในบันทึกของ วัน วุส ทอฟ ทูตการค้าชาวฮอลันดา หลักฐานในพงศาวดารเมืองจำปาศักดิ์สมัย เจ้าสร้อยศรีสมุทพุทธางกูร (พ.ศ. 2256) และหลักฐานภาพวาดบุญส่วงเฮือ “The Basin of Mekong River” ของ Mr. Deleporte บันทึกไว้ในปี พ.ศ. 2410 ลาวเคยตก อยู่ใต้อำนาจของไทยตั้งแต่ปี พ.ศ. 2322-2436 รวม 114 ปี และต่อมาตกอยู่ใต้อำนาจ ของประเทศฝรั่งเศส ตั้งแต่ปี พ.ศ. 2436-2497 รวม 61 ปี และได้รับอิสรภาพตั้งแต่ปี พ.ศ.2497-2518 รวม 21 ปี ในระหว่างที่มีการเปลี่ยนแปลงทางการเมืองข้างต้นไม่พบ หลักฐานเอกสารการจัดประเพณีการส่วงเฮือ จนกระทั่งปี พ.ศ.2522 รัฐบาลไทยและ รัฐบาลลาวได้ร่วมมือกันจัดประเพณีส่วงเฮือเชื่อมความสัมพันธ์ระหว่างประเทศขึ้นที่ จังหวัดหนองคายเพื่อให้ชาวไทยและชาวลาวมีปฏิสัมพันธ์กันทั้งทางด้านการค้าและ การพัฒนาเศรษฐกิจร่วมกัน ในปี พ.ศ. 2531 รัฐบาลไทยจึงมีมติให้มีนโยบายให้ จัดประเพณีการแข่งขันเรือยาวเพื่อเชื่อมความสัมพันธ์ระหว่างไทย-ลาวขึ้นตามชุมชน ชายฝั่งแม่น้ำโขงทั้ง 3 จังหวัด จึงได้มีการรื้อฟื้นประเพณีส่วงเฮือหรือการแข่งเรือขึ้นและ มีการจัดการแข่งขันเรือยาวสืบเนื่องเรื่อยมาจนปัจจุบัน