การสร้างแนวคิดสถาปัตยกรรมเจนตริฟิเคชั่นแบบย้อนอดีตและแบบก้าวหน้า
Article Sidebar
Main Article Content
บทคัดย่อ
ปรากฏการณ์เจนตริฟิเคชั่นส่งผลกระทบต่อเศรษฐกิจ สังคม วัฒนธรรม และสภาพแวดล้อมทางกายภาพ ตลอดจนก่อให้เกิดการย้ายถิ่นฐานของประชากรและค่าครองชีพที่สูงขึ้น อีกทั้งยังส่งผลโดยตรงต่อสถาปัตยกรรมในพื้นที่ ทั้งในด้านที่เสริมและลดทอนศักยภาพของเมือง สถาปัตยกรรมบางส่วนสูญเสีย
อัตลักษณ์ดั้งเดิม ขณะที่บางส่วนกลับกลายเป็นกลไกสำคัญในการฟื้นฟูพื้นที่และขับเคลื่อนเศรษฐกิจใหม่ให้กับเมือง งานวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อจำแนกแนวคิดและรูปแบบของสถาปัตยกรรมที่เกิดขึ้นภายใต้ปรากฏการณ์เจนตริฟิเคชั่น โดยมุ่งทำความเข้าใจขอบเขตและแนวโน้มของการสร้างสรรค์งานสถาปัตยกรรมร่วมสมัยในพื้นที่เมืองที่อยู่ในภาวะเปลี่ยนผ่าน ทั้งในเชิงอัตลักษณ์ วัฒนธรรม และเศรษฐกิจ พื้นที่ศึกษาครอบคลุมย่านที่ปรากฏปรากฏการณ์เจนตริฟิเคชั่นอย่างชัดเจนในกรุงเทพมหานครและปริมณฑล ได้แก่ ย่านพระนคร ถนนข้าวสาร บางลำพู และท่าช้าง รวมถึงพื้นที่พัฒนาใหม่ที่สะท้อนการผสานระหว่างความทรงจำในอดีตและความก้าวหน้าร่วมสมัย กลุ่มตัวอย่างประกอบด้วยอาคารจำนวน 9 แห่ง ซึ่งมีลักษณะทางสถาปัตยกรรมที่หลากหลาย เช่น อาคารอนุรักษ์ อาคารโหยหาอดีต อาคารไร้อัตลักษณ์ อาคารผลัดถิ่น อาคารเพื่อการฟื้นฟูเมือง อาคารเพื่อตอบสนองเสรีนิยมใหม่ อาคารเพื่ออนาคตใหม่ และอาคารเพื่อความยั่งยืน วิธีการวิจัย และการเก็บข้อมูล ใช้วิธีการเชิงคุณภาพโดยอาศัยการสำรวจภาคสนาม การบันทึกภาพถ่าย การวิเคราะห์ข้อมูลจากเอกสาร ใช้แนวคิดสัญวิทยา แนวคิดการโหยหาอดีต และแนวคิดเจนตริฟิเคชั่น และการอ่านความหมายสถาปัตยกรรม เพื่อทำความเข้าใจบทบาทสถาปัตยกรรมต่อการเปลี่ยนแปลงของพื้นที่ ผลการวิเคราะห์สรุปได้ว่า งานสถาปัตยกรรมในพื้นที่ที่เกิดเจนตริฟิเคชั่นสามารถแบ่งได้เป็นสองขั้วดังนี้ ขั้วแรกศักยภาพของ
เจนตริฟิเคชั่นย้อนอดีตในผลงานสถาปัตยกรรม ประกอบด้วยรูปแบบงานสถาปัตยกรรม 4 ประเภท ได้แก่
1) สถาปัตยกรรมอนุรักษ์ 2) สถาปัตยกรรมโหยหาอดีต 3) สถาปัตยกรรมไร้อัตลักษณ์ และ 4) สถาปัตยกรรมผลัดถิ่น ขั้วที่สองศักยภาพของเจนตริฟิเคชั่นก้าวหน้าในผลงานสถาปัตยกรรม ประกอบด้วย 4 รูปแบบ ได้แก่ 1) สถาปัตยกรรมเพื่อการฟื้นฟูเมือง 2) สถาปัตยกรรมเพื่อตอบสนองเสรีนิยมใหม่ 3) สถาปัตยกรรมเพื่ออนาคตใหม่ และ 4) สถาปัตยกรรมเพื่อความยั่งยืน ผลของการศึกษาชี้ให้เห็นว่าสถาปัตยกรรมในบริบท
เจนตริฟิเคชั่นมิได้เป็นเพียงสิ่งปลูกสร้างทางกายภาพ หากแต่ทำหน้าที่สะท้อนความสัมพันธ์ระหว่างอัตลักษณ์ วัฒนธรรม และเศรษฐกิจร่วมสมัยได้อย่างชัดเจน
Article Details
อนุญาตภายใต้เงื่อนไข Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
Copyright (c) 2023 : คณะสถาปัตยกรรมศาสตร์และการออกแบบ มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีราชมงคลพระนคร
เอกสารอ้างอิง
กันตพัฒน โพธิ์ปภาพันธ และธนาคาร โมกขะสมิต. (2565). การโหยหาอดีตและความหลากหลายของวิธีการสื่อสารที่มีความสําคัญในการออกแบบอาคารร้านอาหาร และคาเฟ่ในย่านขอบเขตพื้นที่กรุงรัตนโกสินทร์. การประชุมวิชาการระดับชาติ "สถาปัตย์กระบวนทัศน์", มหาวิทยาลัยศิลปากร.
จาตุรงค์ โพคะรัตน์ศิริ. (2546). การศึกษาปรากฏการณ์ "เจนตริพิเคชั่น" ในการอนุรักษ์ชุมชนเมือง : กรณีศึกษาผลกระทบทางสังคมในย่านชุมชนบางลำพู กรุงเทพมหานคร [วิทยานิพนธ์ปริญญาสถาปัตยกรรมศาสตรมหาบัณฑิต, สถาบันเทคโนโลยีพระจอมเกล้าเจ้าคุณทหารลาดกระบัง]. กรุงเทพ https://doi.nrct.go.th/ListDoi/listDetail?Resolve_DOI=10.14457/KMITL.the.2003.50
ชาตรี ประกิตนนทการ. (2561). สกู๊ปแนวหน้า : เมืองกับความขัดแย้ง(1) ‘สโลว์ไลฟ์’วิถีคนชั้นกลางบน. https://www.naewna.com/likesara/365756
ธนาคาร โมกขะสมิต และต้นข้าว ปาณินท์. (2561). โฮสเทลกรุงเก่า : การศึกษาความสัมพันธ์ระหว่างหน้าที่การใช้งานและการสื่อความหมายของพื้นผิวอาคารโฮสเทลในเขตกรุงรัตนโกสินทร์ชั้นนอก. . Veridian E-Journal, Silpakorn University (Humanities, Social Sciences and arts), 11(2), 3576-3595. https://he02.tci-thaijo.org/index.php/Veridian-E-Journal/article/view/166809
ปรียา เทศนอก. (2563). ธพส.เดินหน้าโครงการพัฒนาพื้นที่ศูนย์ราชการฯ โซน C มูลค่า 2 หมื่นล้านบาท. Prop2morrow.com. สืบค้น 10 มีนาคม 2568 จาก https://prop2morrow.com/789837/
พุทธชาติ รัตนวงค์, ลิขิต กิตติศักดินันท์, และต้นข้าว ปาณินท์. (2566). เจนตริฟิเคชั่น: ความหมาย รูปแบบ จากโลกตะวันตกสู่โลกตะวันออก. วารสารสหวิทยาการ, 20(2), 7-30. https://so06.tci-thaijo.org/index.php/citujournal/article/view/259939
ศูนย์มานุษยวิทยาสิรินธร. (2568). ท่าช้างวังหลวง. ศูนย์มานุษยวิทยาสิรินธร. สืบค้น 10 ตุลาคม 2568 จาก https://wikicommunity.sac.or.th/community/2636
Barthes, R. (1977). Elements of Semeology (Annette Lavers & C. Smith, Trans.). Hill and Wang.
Boym, S. (2008). The Future of Nostalgia. Basic Books.
Celadyn, W., & Celadyn, M. (2024). Architectural detail in sustainable architecture: Formal and aesthetic connotations. Sustainability, 16(11), 4502. https://pdfs.semanticscholar.org/9fb0/07dbd79e6d5b5bb6bac01951852084eafff2.pdf
Cocola-Gant, A. (2018). Tourism gentrification. In Handbook of gentrification studies (pp. 281-293). Edward Elgar Publishing.
Cupers, K., Gabrielsson, C., & Mattson, H. (2020). Neoliberalism on the Ground
Architecture and Transformation from the 1960s to the Present. University of Pittsburgh Press. https://doi.org/10.2307/j.ctvzxxb75
Davidson, M. (2018). New-build gentrification. In Handbook of gentrification studies. Edward Elgar Publishing.
Deledalle, G. (2001). Charles S. Peirce's philosophy of signs: Essays in comparative semiotics. Indiana University Press. https://www.scribd.com/document/431522180/Charles-S
Eco, U. (1979). A Theory of Semiotics. Indiana University Press. https://books.google.co.th/books?id=BoXO4ItsuaMC
Glass, R. (1964). London: aspects of change. MacGibbon & Kee.
Hengrasmee, S. (2007). The Study of Sustainable Architectural Design in Thailand. Journal of Architectural/Planning Research and Studies, 5(1), 134-154. https://so02.tci-thaijo.org/index.php/jars/article/view/169238
Hines, J. D. (2010). Rural Gentrification as Permanent Tourism: The Creation of the ‘New’ West Archipelago as Postindustrial Cultural Space. Environment and planning D: Society and space, 28(3), 509-525. https://doi.org/10.1068/d3309
Hubbard, P. (2018). Retail gentrification. In Handbook of gentrification studies. Edward Elgar Publishing.
Kempinski Hotels. (2025). Sindhorn Kempinski Hotel Bangkok. Kempinski Hotels. Retrieved 15 March 2025 from https://www.kempinski.com/en/sindhorn-hotel/gallery
Lees, L. (2003). Super-gentrification: The Case of Brooklyn Heights, New York City. Urban Studies, 40(12), 2487-2509. https://doi.org/10.1080/0042098032000136174
Lees, L., & Phillips, M. (2018). Handbook of gentrification studies. Edward Elgar Publishing.
Lees, L., Slater, T., & Wyly, E. K. (2008). Gentrification. Routledge.
Legg, C., & Misak, C. (2016). Charles Sanders Peirce on Necessity. In. https://doi.org/10.1017/CBO9781139939553.014
Ley, D. (1996). The New Middle Class and the Remaking of the Central City. Oxford University Press. https://books.google.co.th/books?id=TrmLdS4KYpoC
Marotta, A., Spallone, R., Turco, M., Zich, U., Vitali, M., Marchis, E., & Pavignano, M. (2017). Visual Images and Language in Architecture: Signifier Semiotics and Meaning Semiotics. Proceedings, 1, 964. https://doi.org/10.3390/proceedings1090964
One Bangkok. (2024). One Bangkok: A Transformative Urban District Opening Its Doors on 25 October 2024. Retrieved 19 July from https://www.onebangkok.com/en/press-media/one-bangkok-a-transformative-urban-district/?utm_source=chatgpt.com
Pearsall, H. (2018). New directions in urban environmental/green gentrification research. Handbook of gentrification studies, 329-345.
Pratt, A. (2018). Gentrification, artists and the cultural economy. In Handbook of gentrification studies. Edward Elgar Publishing.
Smith, N. (1996). The New Urban Frontier: Gentrification and Revanchist City. Routledge.
Dhanamun, T. (2021). Placement of the Displacement Leisure and Tourism Architecture : Case Study of the area surrounded Khao Yai National Park. [Doctoral Dissertation, Silapakorn University]. http://ithesis-ir.su.ac.th/dspace/handle/123456789/3726
Thesunlight. (2025). My Ozone Movenpick Khao Yai. Thesunsight.com. https://thesunsight.com/myozonekhaoyai/
Tiangphonkrang, P. (2021). มองสถาปัตยกรรม Neo-Futurism และ Brutalist ผ่านคุกแห่งเวลาในซีรีส์ LOKI. https://dsignsomething.com/2021/09/07/loki/
Zukin, S. (2009). Naked City: The Death and Life of Authentic Urban Places. Oxford University Press. https://books.google.co.th/books?id=DbSK-x5Je3AC
