กระบวนการยุติธรรมทางอาญาสำหรับเด็กและเยาวชน (ตอนที่ 1)

บทคัดย่อ

“ได้ยินว่าถ้าอายุยังไม่ถึง 14 ปี ถึงจะฆ่าคนก็ไม่ต้องติดคุก จริงหรือเปล่า” ประโยคหนึ่งในตัวอย่างสั้นของซีรีส์เรื่อง “Juvenile Justice” ที่เด็กชายวัย 13 ปีพูดกับผู้พิพากษาที่พิจารณาคดีด้วยท่าทีที่ไม่เกรงกลัวซ้ำยังระเบิดอารมณ์ขำด้วยเสียงหัวเราะลั่นห้องพิจารณาคดีทำเอาผู้พิพากษากับเจ้าหน้าที่ในห้องพิจารณาถึงกับหยุดชะงัก เด็กชายคนดังกล่าวถูกดำเนินคดีหลังก่อเหตุฆาตกรรมหั่นศพเด็กชายวัย 9 ปีซึ่งเป็นเพื่อนบ้านอย่างเลือดเย็น หลังเกิดเหตุเด็กชายผู้ก่อเหตุเข้ามอบตัวกับเจ้าหน้าที่ตำรวจอ้างว่าเขาเป็นฆาตกรพร้อมขวานที่ใช้เป็นอาวุธโดยไม่มีท่าทีสะทกสะท้านและอ้างว่าเขามีอาการป่วยเป็นโรคจิตเภท เหตุการณ์ดังกล่าวแม้จะเป็นเพียงเรื่องสมมติแต่นับว่าใกล้เคียงกับเรื่องจริงในสังคมไทยปัจจุบันอย่างเหตุการณ์ที่เกิดขึ้นเมื่อวันที่ 9 เมษายน 2565 ผู้ก่อเหตุเป็นเด็กหญิงอายุ 14 ปี วางแผนให้เด็กชายอายุ 16 ปี ซึ่งเป็นคนรักลงมือฆ่ามารดาและทำร้ายพี่ชายของตนหลังถูกกีดกันความรักที่สะเทือนจิตใจและหดหู่ไม่แพ้เรื่องสมมติ นำมาสู่การตั้งคำถามและเสียงสะท้อนของคนในสังคมว่าปัจจุบันเด็กหรือเยาวชนกระทำผิดที่อุกอาจสะเทือนขวัญราวกับเป็นผู้ใหญ่เหตุใดกฎหมายจึงยังคุ้มครอง เป็นเด็กทำผิดแล้วไม่ติดคุกจริงหรือไม่ รวมถึงการตั้งประเด็นย้อนกลับไปในสังคมว่า “แท้จริงแล้วเด็กอาจไม่ใช่ผ้าขาวบริสุทธิ์” ดังที่เคยเปรียบเปรยกันในสังคมมายาวนานชวนให้ผู้เขียนนึกย้อนมาถึงกระบวนยุติธรรมในคดีอาญาสำหรับเด็กและเยาวชนในประเทศไทยที่ปัจจุบันมีกฎหมายและมีการจัดตั้งศาลพิเศษขึ้นเพื่อพิจารณาพิพากษาคดีอาญาที่เด็กและเยาวชนเป็นผู้กระทำผิดโดยเฉพาะแยกต่างหากจากศาลที่พิจารณาคดีอาญาทั่วไปที่ผู้ใหญ่เป็นผู้กระทำผิด บทความนี้จะพาผู้อ่านไปรู้จักกฎหมายและกระบวนการพิเศษเหล่านี้ว่าเหตุใดกฎหมายจึงต้องคุ้มครองเด็กและเยาวชนผู้กระทำผิดไว้โดยเฉพาะ มีกระบวนการและมาตรการพิเศษต่าง ๆ แทนการพิพากษาลงโทษอย่างผู้กระทำผิดที่เป็นผู้ใหญ่อย่างไรบ้างและในความเป็นจริงแล้วมาตรการพิเศษเหล่านั้นมีประสิทธิภาพในการช่วยป้องกันไม่ให้เด็กและเยาวชนเหล่านั้นหวนกลับมากระทำผิดซ้ำได้แท้จริงหรือไม่ เพียงใด