การพัฒนาระบบยุติธรรมชุมชนเพื่อส่งเสริมวิถีชีวิตของกลุ่มชาติพันธุ์อย่างยั่งยืน: ศึกษากรณีศูนย์ยุติธรรมตำบลแม่นะ อำเภอเชียงดาว จังหวัดเชียงใหม่

บทคัดย่อ

ระบบยุติธรรมชุมชนเป็นรูปแบบการดำเนินกระบวนยุติธรรมในลักษณะที่เป็นทางเลือก โดยวิธีการเชิงกลยุทธ์ในการลดและป้องกันอาชญากรรมด้วยการสร้างและส่งเสริมการทำงานร่วมกันในลักษณะหุ้นส่วนภายในชุมชนอันเป็นแนวคิดที่รัฐตระหนักในศักยภาพของชุมชนในการจัดการกับปัญหาต่าง ๆ ของชุมชนเอง เปิดโอกาสให้ชุมชนมีส่วนในการดำเนินกระบวนยุติธรรมร่วมกับภาครัฐ โดยให้กระบวนยุติธรรมขยายความร่วมมือและรับผิดชอบไปยังประชาชนและชุมชนเพื่อสร้างการป้องกัน ควบคุม ลดปัญหา และเยียวยาความเสียหายที่เกิดขึ้นจากอาชญากรรมอันส่งผลต่อการลดความเหลื่อมล้ำของคนในชุมชนในการเข้าถึงกระบวนยุติธรรม และช่วยลดปริมาณคดีที่จะนำเข้าสู่การพิจารณาคดีในศาลได้อีกทาง แต่การนำระบบยุติธรรมชุมชนไปใช้กับชุมชนยังพบปัญหาในการดำเนินการขับเคลื่อนเพื่อให้เป็นไปตามวัตถุประสงค์ของกระทรวงยุติธรรมอย่างมีประสิทธิภาพ

บทความวิจัยนี้มุ่งศึกษาระบบยุติธรรมชุมชนในการระงับข้อพิพาทของศูนย์ยุติธรรมชุมชนตำบลแม่นะ อำเภอเชียงดาว จังหวัดเชียงใหม่ พร้อมศึกษารูปแบบจารีตประเพณี กฎระเบียบของกลุ่มชาติพันธุ์ ในตำบลแม่นะ ในการระงับข้อพิพาท และเพื่อพิจารณาหาแนวทางที่เหมาะสมในการพัฒนารูปแบบยุติธรรมชุมชนให้สามารถบังคับใช้ได้อย่างมีประสิทธิภาพ โดยผลการวิจัยพบว่าศูนย์ยุติธรรมชุมชนตำบลแม่นะ อำเภอเชียงดาว จังหวัดเชียงใหม่ ไม่สามารถขับเคลื่อนระบบยุติธรรมชุมชนได้อย่างมีประสิทธิภาพเต็มที่เนื่องจากปัญหาในเชิงโครงสร้างการดำเนินการ ความไม่ชัดเจน และสถานะของศูนย์ยุติธรรมชุมชนภายใต้บทบัญญัติแห่งกฎหมาย กลุ่มชาติพันธุ์ยังไม่สามารถเข้าถึงและมีส่วนร่วมกับศูนย์ยุติธรรมชุมชนโดยพบว่ากลุ่มชาติพันธุ์มีกฎเกณฑ์จารีตประเพณีภายในของตนเองในการระงับข้อพิพาทที่เกิดขึ้นในชุมชน จึงนำไปสู่การพัฒนารูปแบบยุติธรรมชุมชนให้เป็นยุติธรรมชุมชนภายในหมู่บ้านเพื่อเปิดโอกาสให้กลุ่มชาติพันธุ์สามารถนำกฎเกณฑ์ จารีตประเพณีในการระงับข้อพิพาทภายในของตนมาปรับใช้กับยุติธรรมชุมชน เพื่อให้ระบบยุติธรรมชุมชนสามารถขับเคลื่อนดำเนินการต่อไปได้และชุมชนกลุ่มชาติพันธุ์ได้มีส่วนร่วมในกระบวนยุติธรรมเพื่อลดความเหลื่อมล้ำที่เกิดได้