การสำรวจความรู้ความเข้าใจของนักกฎหมายไทยที่มีต่อเรื่องสิทธิผู้ป่วยและญาติในการปฏิเสธการรักษาพยาบาลในวาระสุดท้ายของชีวิต

บทคัดย่อ

ในทางสากล สิทธิในการตัดสินใจเกี่ยวกับการรักษาพยาบาลในช่วงวาระสุดท้ายของชีวิตเป็นสิทธิในชีวิตร่างกายของผู้ป่วยอย่างหนึ่ง แต่สำหรับประเทศไทยสิทธิดังกล่าวนอกจากจะเป็นของผู้ป่วยแล้ว ญาติพี่น้องของผู้ป่วยยังมาใช้สิทธิดังกล่าวแทนผู้ป่วยได้ด้วย ดังจะเห็นได้จากการปฏิบัติในสถานพยาบาลของไทย เมื่อช่วงระยะท้ายของชีวิตผู้ป่วยมาถึง ผู้ป่วยมักไม่มีสติสัมปชัญญะพอที่จะตัดสินใจในการรักษาพยาบาลได้แล้ว แพทย์มักจะให้ญาติพี่น้องของผู้ป่วยเป็นผู้ตัดสินใจเกี่ยวกับการรักษาพยาบาลแทนผู้ป่วย

ประเทศไทยเคยทำการสำรวจแนวคิดของนักกฎหมายไทยในเรื่องสิทธิของผู้ป่วยและญาติในการตัดสินใจเกี่ยวกับการรักษาพยาบาลในวาระสุดท้ายของชีวิตผู้ป่วยมาแล้ว 2 ครั้ง คือ พ.ศ. 2527 และ พ.ศ. 2538 การสำรวจทั้งสองครั้งนี้สรุปว่า นักกฎหมายไทยเข้าใจเรื่องสิทธิดังกล่าวขึ้นเรื่อย ๆ แต่จากสถานการณ์ของสังคมที่เปลี่ยนไป กล่าวคือ เป็นสังคมผู้สูงอายุ มีผู้ป่วยโรคเรื้อรังมากขึ้น ประชาชนมีการตื่นตัวในเรื่องสิทธิของผู้ป่วย การมีกฎหมายที่รับรองสิทธิดังกล่าวแล้ว รวมถึงการได้รับรู้ข่าวสารในเรื่องการแสดงเจตนาปฏิเสธการรักษาพยาบาล และเรื่องการุณยฆาตจากต่างประเทศ จึงคาดหมายได้ว่าในอนาคตจะมีข้อพิพาทที่เกี่ยวเนื่องกับสิทธิดังกล่าวเข้าสู่กระบวนการยุติธรรมแน่นอน ดังนั้น จึงควรสำรวจความรู้ความเข้าใจของนักกฎหมายไทยในเรื่องการแสดงเจตนาปฏิเสธการรักษาพยาบาลในช่วงวาระสุดท้ายของชีวิตดังกล่าวอีกครั้ง

จากการสำรวจแนวคิดของนักกฎหมายไทยครั้งที่ 3 พบว่าสวนทางกับการสำรวจสองครั้งที่ผ่านมา ทั้งนี้ เนื่องจากมีนักกฎหมายเห็นว่าการที่ญาติหรือแพทย์แสดงเจตนาปฏิเสธการรักษาพยาบาลแทนผู้ป่วยหรือการที่ญาติและแพทย์ปฏิบัติตามเจตนาของผู้ป่วยที่ต้องการปฏิเสธการรักษาพยาบาล นักกฎหมายไทยกลับเห็นว่าเป็นความผิดตามกฎหมายอาญา ดังนั้น จึงควรเผยแพร่ความรู้ความเข้าใจในเรื่องสิทธิของผู้ป่วยในการแสดงเจตนาปฏิเสธการรักษาพยาบาลในวาระสุดท้ายของชีวิต การดูแลแบบประคับประคอง ทั้งนี้ เพื่อเตรียมการรับมือกับความท้าทายของสังคมในอนาคต