ไทยพวนบ้านผือ: อัตลักษณ์ การอนุรักษ์ และการพัฒนาการท่องเที่ยวเชิงวัฒนธรรม
Article Sidebar
Main Article Content
บทคัดย่อ
กลุ่มชาติพันธุ์ไทยพวนเป็นกลุ่มชาติพันธุ์ที่มีบทบาทสำคัญในประวัติศาสตร์และวัฒนธรรมของประเทศไทย โดยเฉพาะชุมชนไทยพวนในอำเภอบ้านผือ จังหวัดอุดรธานี ซึ่งมีพัฒนาการทางประวัติศาสตร์ที่สะท้อนถึงการตั้งถิ่นฐาน การปรับตัว และการดำรงอัตลักษณ์ทางวัฒนธรรมอย่างต่อเนื่อง บทความนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อ (1) ศึกษาประวัติความเป็นมาของชุมชนไทยพวนบ้านผือ (2) วิเคราะห์อัตลักษณ์ทางวัฒนธรรมที่สำคัญ (3) นำเสนอแนวทางการอนุรักษ์วัฒนธรรมไทยพวนในบริบทสังคมปัจจุบัน และ (4) พัฒนาการท่องเที่ยวเชิงวัฒนธรรมของชุมชนบนฐานอัตลักษณ์และภูมิปัญญาท้องถิ่นอย่างยั่งยืน การศึกษาใช้วิธีการวิเคราะห์เอกสารทางประวัติศาสตร์ร่วมกับข้อมูลจากแหล่งเรียนรู้ของชุมชน โดยเน้นการศึกษาพิพิธภัณฑ์ไทยพวนบ้านผือซึ่งเป็นศูนย์กลางการถ่ายทอดองค์ความรู้ด้านภาษา ศิลปวัฒนธรรม ประเพณี และภูมิปัญญาพื้นบ้าน ผลการศึกษาพบว่า อัตลักษณ์ทางวัฒนธรรมของไทยพวนบ้านผือประกอบด้วยภาษาและการสื่อสารแบบพวน ประเพณีและพิธีกรรมดั้งเดิม วิถีชีวิตชุมชน และภูมิปัญญาการทอผ้าขะม้าอีโป้มงคล 9 สี ซึ่งสะท้อนความสัมพันธ์ระหว่างวัฒนธรรม ประวัติศาสตร์ และวิถีชีวิตของชุมชนอย่างชัดเจน ชุมชนมีการอนุรักษ์มรดกทางวัฒนธรรมผ่านการสืบทอดในครอบครัว กิจกรรมประเพณี การจัดการเรียนรู้ผ่านพิพิธภัณฑ์ และการมีส่วนร่วมของเครือข่ายชุมชน
แม้ว่าชุมชนจะเผชิญความท้าทายในยุคโลกาภิวัตน์ เช่น การลดลงของผู้ใช้ภาษาพวนและการเปลี่ยนแปลงวิถีชีวิต แต่ยังสามารถปรับตัวได้ผ่านการพัฒนาเศรษฐกิจสร้างสรรค์และการต่อยอดทุนทางวัฒนธรรมสู่การท่องเที่ยวเชิงวัฒนธรรม การศึกษานี้เสนอแนวทางการพัฒนาการท่องเที่ยวเชิงวัฒนธรรมของชุมชนไทยพวนบ้านผือโดยใช้ อัตลักษณ์ทางวัฒนธรรมและการอนุรักษ์ภูมิปัญญาท้องถิ่นเป็นฐาน เพื่อสร้างคุณค่าและความยั่งยืนให้กับชุมชนในระยะยาว
Article Details
อนุญาตภายใต้เงื่อนไข Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
บทความที่ได้รับการตีพิมพ์เป็นลิขสิทธิ์ของคณะวิทยาการจัดการ มหาวิทยาลัยราชภัฏอุดรธานี
ข้อความที่ปรากฏในบทความแต่ละเรื่องในวารสารวิชาการเล่มนี้
ไม่ใช่ความคิดเห็นและความรับผิดชอบของผู้จัดทำ บรรณาธิการ กองบรรณาธิการ และคณะวิทยาการจัดการ มหาวิทยาลัยราชภัฏอุดรธานี ความรับผิดชอบด้านเนื้อหาและการตรวจร่างบทความแต่ละเรื่องเป็นความคิดเห็นของผู้เขียนบทความแต่ละท่าน
เอกสารอ้างอิง
เกศรี วิวัฒนปฐพี, โสภา ชัยพัฒน์, บงกช เจนชัยภูมิ, มาลินี ผลประเสริฐ, & เดือนฉาย ผ่องใส. (2565). อัตลักษณ์และพื้นที่ทางสังคม: ภาพสะท้อนวิถีชีวิตไทพวนในภาคอีสาน. วารสารมหาจุฬานาครทรรศน์, 9(7), 62–77.
จรัสศรี เริ่มรักษ์. (2560). สัมภาษณ์เกี่ยวกับภาษาไทยพวนและการถ่ายทอดภาษาภายในชุมชน. สถาบันวิจัยและพัฒนา มหาวิทยาลัยสุโขทัยธรรมาธิราช. https://ird01.stou.ac.th/researchlib/uploads/2562_019/บทที่%204.pdf
จิรัณธนัฐ จ. (2561). บทบาทของความเชื่อและเพศสภาวะที่มีต่อการจัดการพื้นที่ในเรือนกลุ่มไทพวนในเชียงขวาง สปป. ลาว. สิ่งแวดล้อมสรรค์สร้างวินิจฉัย, 17(1), 61–74. https://so01.tci-thaijo.org/index.php/arch-kku/article/view/140728
จิราภรณ์ ศรีสุข. (2560). การศึกษาภาษาพวน: กรณีศึกษาชุมชนไทพวนในจังหวัดอุดรธานี. วารสารภาษาและวัฒนธรรม, 36(2), 123–138.
ชัยนาทร์ มาเพ็ชร. (2568). หลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง: วิถีวัฒนธรรมเพื่อบูรณาการกับการท่องเที่ยวอย่างยั่งยืนของชาวไทยพวน จังหวัดสุพรรณบุรี. วารสารศรีขวาวนคร, 1(1), 1–15. https://so13.tci-thaijo.org/index.php/joskn/article/view/1925
ธนกฤต รัตนมาลากุล. (2547). การประยุกต์แนวคิดการมีส่วนร่วมในการวางแผนการท่องเที่ยว: กรณีศึกษาการท่องเที่ยวเชิงนิเวศในจังหวัดตราด [วิทยานิพนธ์ปริญญามหาบัณฑิต, จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย]. http://cuir.car.chula.ac.th/handle/123456789/5106
ธำรง ชาติวงศ์อารีย์, ไวพจน์ ดวงจันทร์, ภูมิพัฒน์ ชมพูวิเศษ, & ภาณุมาศ พุฒแก้ว. (2558). ผ้าพื้นเมืองไทพวน: ลวดลายและเส้นสายอารยธรรมบ้านเชียง จากอดีตสู่ปัจจุบัน. วารสารการพัฒนาชุมชนและคุณภาพชีวิต, 3(2), 195–202.
ปิยะนุช แสงทอง. (2562). การศึกษาประเพณีการแต่งงานของชาวไทพวนในจังหวัดลพบุรี. วารสารมนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์, 26(2), 145–160.
พิมพ์ใจ ศรีสุวรรณ. (2563). การปรับตัวของชาวไทพวนต่อการเปลี่ยนแปลงทางสังคมและวัฒนธรรมในภาคกลางของประเทศไทย. วารสารสังคมศาสตร์, 52(3), 201–220.
ยชาญ ถาวรเศรษฐ. (2566). การพัฒนารูปแบบการท่องเที่ยวโดยชุมชนเชิงสร้างสรรค์ กรณีศึกษาชุมชนบ้านหัวสะพาน ตำบลไร่ใหม่พัฒนา อำเภอชะอำ จังหวัดเพชรบุรี. วารสารมหาจุฬานาครทรรศน์, 10(4), 149–166. https://so03.tci-thaijo.org/index.php/JMND/article/view/264437/175490
รอดคานเมือง, อ., & เนซูสินธุ์, ส. (2564). การขับพวนของกลุ่มชาติพันธุ์ไทพวนในอำเภอบ้านผือ จังหวัดอุดรธานี. Journal of Fine and Applied Arts Khon Kaen University, 13(1), 158–174.
รุ่งวรรณศักดิ์ ก., คงสันเทียะ ช., พืดยังลัง ช., อินแสง ท., ตรีสุทธิ ว., & โกสินทร์ทิพย์ ว. (2567). การออกแบบผลิตภัณฑ์ของที่ระลึกจากงานศิลปะการแทงหยวกของกลุ่มชาติพันธุ์ในพื้นที่แหล่งเรียนรู้พิพิธภัณฑ์ไทยพวนบ้านผือ จังหวัดอุดรธานี. Asian Journal of Traditional and Innovative Arts and Textiles, 3(1), 1–14.
วรรณวิไล โกษะโยธิน. (2566). การวิเคราะห์ต้นทุนและผลตอบแทนจากผ้ามัดหมี่ไทยพวน อำเภอบ้านหมี่ จังหวัดลพบุรี: กรณีศึกษากลุ่มสตรีอาสาบ้านพวน. วารสารวิทยาการจัดการปริทัศน์, 25(2), 143–155.
วิไล พรมสวัสดิ์. (2562). การแปรของเสียงพยัญชนะในภาษาไทยพวน อำเภอบ้านผือ จังหวัดอุดรธานี. วารสารศิลปศาสตร์และวิทยาการจัดการ มหาวิทยาลัยขอนแก่น, 36(2), 45–60. https://so03.tci-thaijo.org/index.php/gshskku/article/view/62420
ศิริพร ดาบเพชร, & กัลยาณี กุลชัย. (2563). การจัดการท่องเที่ยวเชิงสร้างสรรค์ กรณีศึกษาชุมชนชาติพันธุ์ไทยพวน จังหวัดนครนายก. Journal of Business, Innovation and Sustainability (JBIS), 15(2), 15–26.
ศิวพงศ์ จำรัสพันธุ์, ศยามน ปริยาจารย์, ประยูร คำแข็งขวา, & อรรจนา ด้วงแพง. (2553). การวิจัยและพัฒนารูปแบบการจัดกระบวนการเรียนการสอนให้นักศึกษามีความสามารถสู่ธุรกิจอาหารอีสานเพื่อสุขภาพจังหวัดอุดรธานี [รายงานวิจัย]. สำนักงานคณะกรรมการส่งเสริมวิทยาศาสตร์ วิจัยและนวัตกรรม.
ศูนย์มานุษยวิทยาสิรินธร (องค์การมหาชน). (2564). ไทยพวน. ฐานข้อมูลกลุ่มชาติพันธุ์ในประเทศไทย. https://ethnicity.sac.or.th/database-ethnic/179/
สรัณญา เจริญศิริ, & ศรัณย์ เจริญศิริ. (2566). ศักยภาพชุมชนในการพัฒนาแหล่งท่องเที่ยวชุมชน ยลวิถี ตำบลบ้านเชียง อำเภอหนองหาน จังหวัดอุดรธานี. วารสารการบริหารการปกครองและนวัตกรรมท้องถิ่น, 7(3), 135–154.
สังอร, จ. (2564). วัฒนธรรมทางดนตรีของกลุ่มชาติพันธุ์สาธารณรัฐประชาธิปไตยประชาชนลาว (ไทพวน): ขับงึม. Journal of Social Science for Local Rajabhat Mahasarakham University, 5(1), 257–262.
สมชาย ปรีชาศิลป์. (2558). การอนุรักษ์สถาปัตยกรรมพื้นถิ่นของชาวไทพวนในจังหวัดปราจีนบุรี. วารสารสถาปัตยกรรมและการออกแบบ, 7(1), 55–70.
สมศักดิ์, ท. (2561). พิธีกรรมและความเชื่อเกี่ยวกับปู่ตาในชุมชนไทยพวน. สำนักพิมพ์มหาวิทยาลัยราชภัฏนครราชสีมา.
สิงห์เสนา ณ., & เบญจาทิกุล จ. (2559). คำบุรุษสรรพนามของชาวไทยพวนภาคอีสาน. Journal of Language, Religion and Culture, 4(1), 67–88. https://so03.tci-thaijo.org/index.php/gshskku/article/view/62541
อรมน ปั้นทอง, & วรวิทย์ ประสิทธิ์ผล. (2564). แนวทางการสื่อสารเพื่อสืบทอดมรดกทางวัฒนธรรมหัตถกรรมผ้าทอไทยพวนบ้านใหม่ จังหวัดนครนายก. วารสารมนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์ มหาวิทยาลัยเอเชียอาคเนย์, 5(1), 146–160. https://so05.tci-thaijo.org/index.php/saujournalssh/article/view/252687
อรุณี เจริญทรัพย์, & ชีวาพร คชฤทธิ์. (2566). ความเชื่อและวิถีชีวิตผ้าทอพื้นเมืองชาติพันธุ์ไทพวน จังหวัดลพบุรี. Journal of Roi Kaensarn Academi, 8(9), 263–282.
Rodkhanmuang, U., & Nesusin, S. (2021). Phuan singing of Thai Phuan ethnic group in Ban Phue district, Udon Thani province. Journal of Fine and Applied Arts Khon Kaen University, 13(1), 158–174. https://so02.tci-thaijo.org/index.php/fakku/article/view/240574
