การพัฒนาชุมชนเมืองในมิติชุมชนาธิปไตยที่รับผิดชอบเขตบางรัก กรุงเทพมหานคร

บทคัดย่อ

วัตถุประสงค์การศึกษาเพื่อ 1) เพื่อศึกษาการพัฒนาชุมชนเมืองในมิติชุมชนาธิปไตยที่รับผิดชอบ 2) เพื่อศึกษากระบวนการพึ่งพาตนเองในการพัฒนาชุมชนเมืองแบบมีส่วนร่วมในเขตเขตบางรัก กรุงเทพมหานคร และ 3) เพื่อหารูปแบบการพัฒนาชุมชนเพื่อพึ่งพาตนเองแบบมีส่วนร่วมในบริบทเขตเมือง เขตบางรัก กรุงเทพมหานคร ใช้รูปแบบการวิจัยเชิงคุณภาพ เทคนิคการศึกษาเฉพาะกรณี เก็บข้อมูลจากการศึกษาเอกสาร ร่วมกับการสัมภาษณ์เชิงลึก ด้วยแบบสัมภาษณ์กึ่งโครงสร้าง จำนวน 23 คน

ผลการศึกษา พบว่า 1. ชุมชนเขตเมืองในพื้นที่เขตบางรักที่เป็นชุมชนต้นแบบมีระดับการพึ่งตนเองแตกต่างกัน โดยชุมชนซอยวัดม่วงแคมัสยิดฮารูณ เป็นชุมชนเมืองที่มีความเป็นชุมชนาธิปไตยที่รับผิดชอบ และมีทุนทางสังคม มีการพึ่งตนเองได้ดี ทั้งมิติทางด้านสังคมวัฒนธรรม ทางด้านเทคโนโลยี และด้านเศรษฐกิจ ในขณะที่ชุมชนซอยพิพัฒน์ 2 เป็นชุมชนแออัด มีการพึ่งพาตนเองได้ในบางมิติ  อาทิ ทางด้านจิตใจ ด้านสังคมและวัฒนธรรม อย่างไรก็ตามทั้งสองชุมชนมีลักษณะคล้ายคลึงร่วมกัน คือ ผู้นำชุมชน ความสัมพันธ์ของชุมชน ปัจจัยทรัพยากรชุมชน ปัจจัยภูมิปัญญา และองค์ความรู้ของชุมชนเป็นปัจจัยสนับสนุนทำให้ต่อยอดเป็นธุรกิจเพื่อสังคมได้ 2. กระบวนการพึ่งพาตนเองในการพัฒนาชุมชนเมืองแบบมีส่วนร่วมในเขตบางรัก พบว่า (1) กระบวนการสร้างและค้นหาผู้นำชุมชนที่มีความน่าเชื่อถือและเป็นที่ยอมรับ (2) กระบวนการสร้างทีมคณะกรรมการชุมชนเพื่อเป็นตัวขับเคลื่อนและดำเนินการกิจกรรมหลัก (3) กระบวนการสื่อสารถึงประโยชน์และความจำเป็นในกิจกรรมกลุ่ม (4) กระบวนการสร้างการมีส่วนร่วมและมอบหมายความรับผิดชอบให้สมาชิกชุมชน (5) กระบวนการส่งมอบผลประโยชน์ของการเข้าร่วมกิจกรรม และ (6) กระบวนการในการสร้างความสัมพันธ์และสื่อสารต่อองค์กรภายนอก และ 3. รูปแบบการพัฒนาชุมชนเพื่อพึ่งพาตนเองแบบมีส่วนร่วมในบริบทเขตเมือง พบว่า แนวคิดธุรกิจและวิสาหกิจเพื่อสังคมที่เหมาะสมกับชุมชนเมือง มีความแตกต่างกันตามลักษณะของชุมชน จุดเด่นที่เป็นทุนของชุมชน และลักษณะพิเศษหรือความสามารถพิเศษของประชากรในพื้นที่ชุมชน