มโนทัศน์เรื่อง “น้ำ” ตามแนวพุทธปรัชญา

บทคัดย่อ

บทความวิชาการนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษามโนทัศน์เรื่อง “น้ำ” ตามแนวพุทธปรัชญา จากการศึกษาพบว่า น้ำเป็นปัจจัยที่สำคัญยิ่งสำหรับความอยู่รอดของเหล่าสัตว์มีชีวิต น้ำ ทำให้แหล่งธรรมชาติดำรงอยู่ได้ น้ำเป็นบ่อเกิดของสิ่งมีชีวิตทุกประเภท ในพุทธปรัชญาได้ส่งเสริมทรัพยากรน้ำ แหล่งน้ำ ลำธาร คือ ทรงบัญญัติสิกขาบท ห้ามพระภิกษุทั้งหลายขับถ่ายของเสียลงในแม่น้ำลำธาร ในเสขิยวัตรพระพุทธเจ้าทรงให้พระภิกษุมีความสำเหนียกอยู่เสมอว่า ไม่ขับถ่ายของเสีย ได้แก่ อุจจาระ ปัสสาวะ และบ้วนเขฬะลงในแม่น้ำลำคลอง คือ ลดปริมาณของเสียในแม่น้ำลำคลอง ทำให้แม่น้ำลำคลองสะอาดเหมาะแก่การอุปโภคและบริโภค เพื่อเป็นการอนุรักษ์ธรรรมชาติและสิ่งแวดล้อม แม่น้ำ ลำคลอง ซึ่งเป็นทรัพยากรที่มีความสำคัญต่อชีวิตมวลมนุษย์ และสัตว์ทั้งหลาย พุทธปรัชญามุ่งเน้นการทำความเข้าใจบทบาทและความหมายของน้ำในบริบททางศาสนาและวัฒนธรรม น้ำถูกใช้เป็นสัญลักษณ์ของความบริสุทธิ์ การชำระล้าง และความไม่เที่ยง (อนิจจัง) สะท้อนหลักธรรมสำคัญในพุทธศาสนา เปรียบจิตใจที่สงบเหมือนน้ำนิ่ง และการชำระล้างจิตใจให้บริสุทธิ์ นอกจากนี้ น้ำยังมีบทบาทสำคัญในพิธีกรรมทางศาสนาและพระราชพิธี เช่น พิธีกรวดน้ำ สรงน้ำพระธาตุ และน้ำราชาภิเษก ที่ช่วยเสริมสร้างความเป็นสิริมงคลและความศักดิ์สิทธิ์ การศึกษานี้ยังชี้ให้เห็นถึงการประยุกต์ใช้น้ำในชีวิตประจำวัน ทั้งในด้านการฝึกสมาธิและการอนุรักษ์สิ่งแวดล้อมตามหลักพุทธธรรม