แนวทางการพัฒนาสุขภาวะผู้สูงอายุด้วยการปฏิบัติวิปัสสนาภาวนา ของโรงเรียนผู้สูงอายุเทศบาลตำบลหนองลาน อำเภอท่ามะกา จังหวัดกาญจนบุรี
Article Sidebar
Main Article Content
บทคัดย่อ
การวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์ 3 ประการ คือ 1) เพื่อศึกษาการพัฒนาสุขภาวะในมิติของพระพุทธศาสนาและศาสตร์สมัยใหม่ 2) เพื่อศึกษาการพัฒนาสุขภาวะผู้สูงอายุผ่านการปฏิบัติวิปัสสนาภาวนาในพระพุทธศาสนา และ 3) เพื่อเสนอแนวทางการพัฒนาสุขภาวะผู้สูงอายุด้วยการปฏิบัติวิปัสสนาภาวนาในโรงเรียนผู้สูงอายุเทศบาลตำบลหนองลาน อำเภอท่ามะกา จังหวัดกาญจนบุรี การวิจัยเป็นเชิงคุณภาพแบบภาคสนาม โดยใช้การสัมภาษณ์เชิงลึกผู้ให้ข้อมูลสำคัญจำนวน 24 คน ผลการวิจัยพบว่า แนวคิดสุขภาวะในพระพุทธศาสนาเป็นแบบองค์รวม ประกอบด้วย 4 มิติ ได้แก่ สุขภาวะทางกาย จิต สังคม และปัญญา โดยแบ่งเป็น 2 ระดับ คือ 1) กรอบสุขภาวะของชีวิต (กายิกสุขและเจตสิกสุข) และ 2) กรอบการพัฒนาสุขภาวะของชีวิตที่เน้นศีลธรรมและปัญญา ส่วนศาสตร์สมัยใหม่เน้นความสัมพันธ์และการสร้างสมดุลของสุขภาวะทั้งสี่ด้านผ่านปัจจัยสนับสนุน เช่น การออกกำลังกาย โภชนาการ และความสัมพันธ์ทางสังคม การพัฒนาสุขภาวะผู้สูงอายุด้วยวิปัสสนาภาวนาเป็นการพัฒนาสติสัมปชัญญะตามหลักสติปัฏฐาน 4 ได้แก่ กายานุปัสสนา เวทนานุปัสสนา จิตตานุปัสสนา และธัมมานุปัสสนา ส่งผลต่อสุขภาวะทั้ง 4 มิติ ได้แก่ 1) กายลดความเครียดและส่งเสริมพฤติกรรมสุขภาพ 2) จิตลดวิตกกังวลและเพิ่มความสงบ 3) สังคมส่งเสริมความสัมพันธ์และลดความโดดเดี่ยว และ 4) ปัญญาพัฒนาการคิดวิเคราะห์และการยอมรับความเปลี่ยนแปลง
จากการวิเคราะห์พบว่า ผู้สูงอายุที่เข้าร่วมกิจกรรมวิปัสสนาภาวนามีแนวโน้มสุขภาพดีขึ้น สามารถควบคุมอารมณ์และพฤติกรรม มีปฏิสัมพันธ์ทางสังคมดี และปรับตัวต่อการเปลี่ยนแปลงชีวิตได้อย่างเหมาะสม โดยเสนอแนวทางการพัฒนาสุขภาวะผู้สูงอายุในรูปแบบ PMSI Model (Physical, Mental, Social, Intelligence) ผสมผสานหลักการเจริญวิปัสสนาอย่างต่อเนื่อง
Article Details
เอกสารอ้างอิง
สำนักงานสถิติแห่งชาติ. (2553). โครงสร้างทางอายุและเพศของประชากรไทย. กรุงเทพฯ: สำนักงานสถิติแห่งชาติ.
สำนักงานสถิติแห่งชาติ. (2565). ประชากรไทย พ.ศ. 2565. กรุงเทพฯ: สำนักงานสถิติแห่งชาติ.
นางสาวพรประภา สุทธิจิตร. (2563). เรื่องการเสริมสร้างสุขภาวะองค์รวมของผู้สูงอายุโดยการรำไทเก๊กเชิงพุทธบูรณาการ [วิทยานิพนธ์ปริญญาโท]. มหาวิทยาลัยมหาสารคาม.
พระไตรปิฎกภาษาไทย ฉบับมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย. (2539). กรุงเทพมหานคร: โรงพิมพ์มหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย.
พระครูสุวรรณจันทกิจ (สมพร จนทสุวณุโณ). (2562). เรื่องการประยุกต์ใช้หลักสติปัฏฐาน 4 ในการปฏิบัติธรรมของชุมชนตำบลโนนสว่าง อำเภอเมือง จังหวัดบึงกาฬ [วิทยานิพนธ์ปริญญาโท]. มหาวิทยาลัยมหาสารคาม.
พระวิมาน คมฺภีรปญฺโญ. (2564). พัฒนาแนวทางการส่งเสริมสุขภาวะเชิงพุทธในสถานการณ์การแพร่ระบาดโรคโควิด 19 ของพระสงฆ์อำเภอกันทรวิชัย จังหวัดมหาสารคาม [วิทยานิพนธ์ปริญญาโท]. มหาวิทยาลัยมหาสารคาม.
Chiesa, A., & Serretti, A. (2010). A systematic review of mindfulness-based interventions in healthy people. Psychology and Health, 25(7), 773–792. https://doi.org/10.1080/08870440903430097
Creswell, J. D. (2017). Mindfulness interventions. Annual Review of Psychology, 68, 491–516. https://doi.org/10.1146/annurev-psych-042716-051139
Diener, E., Oishi, S., & Lucas, R. E. (2018). Subjective well-being: The science of happiness and life satisfaction. In Handbook of Well-Being. Noba Scholar.
Grossman, P., Niemann, L., Schmidt, S., & Walach, H. (2004). Mindfulness-based stress reduction and health benefits: A meta-analysis. Journal of Psychosomatic Research, 57(1), 35–43. https://doi.org/10.1016/S0022-3999(03)00573-7
Kabat-Zinn, J. (1990). Full catastrophe living: Using the wisdom of your body and mind to face stress, pain, and illness. New York: Delacorte.
Kabat-Zinn, J. (2003). Mindfulness-based interventions in context: Past, present, and future. Clinical Psychology: Science and Practice, 10(2), 144–156. https://doi.org/10.1093/clipsy.bpg016
Kusala, S., Dhammika, K., & Anuradha, W. (2019). Buddhist perspectives on holistic well-being. Asian Journal of Social Science, 47(2), 135–154.
Nāgārjuna. (2015). The Four Foundations of Mindfulness (Satipaṭṭhāna). In Mindfulness in Buddhist Practice. Oxford University Press.
Park, N. S. (2013). The role of social engagement in promoting well-being among older adults. Journal of Aging and Health, 25(5), 789–811. https://doi.org/10.1177/0898264313497507
Ryff, C. D., & Singer, B. (2008). Know thyself and become what you are: A eudaimonic approach to psychological well-being. Journal of Happiness Studies, 9(1), 13–39. https://doi.org/10.1007/s10902-006-9019-0
Tang, Y. Y., Ma, Y., Wang, J., Fan, Y., Feng, S., Lu, Q., … & Posner, M. I. (2007). Short-term meditation training improves attention and self-regulation. Proceedings of the National Academy of Sciences, 104(43), 17152–17156. https://doi.org/10.1073/pnas.0707678104
World Health Organization. (2011). Global health and aging. Geneva: WHO.
