รูปแบบการกำหนดรู้ปฏิจจสมุปบาทในการปฏิบัติวิปัสสนาภาวนาของสำนักปฏิบัติธรรม ธรรมโมลี อำเภอปากช่อง จังหวัดนครราชสีมา

บทคัดย่อ

การศึกษาครั้งนี้มีวัตถุประสงค์ 3 ประการ ได้แก่ (1) เพื่อศึกษาหลักปฏิจจสมุปบาทในการปฏิบัติวิปัสสนาภาวนา (2) เพื่อศึกษาการกำหนดรู้ปฏิจจสมุปบาทตามแนวคำสอนในคัมภีร์พระพุทธศาสนา และ (3) เพื่อเสนอรูปแบบการกำหนดรู้ปฏิจจสมุปบาทในการปฏิบัติวิปัสสนาภาวนาของสำนักปฏิบัติธรรมธรรมโมลี อำเภอปากช่อง จังหวัดนครราชสีมา การวิจัยนี้เป็นการวิจัยเชิงคุณภาพโดยใช้ระเบียบวิธีวิจัยเอกสาร (Documentary Research) โดยศึกษาคัมภีร์พระพุทธศาสนาเถรวาท ตลอดจนงานวิจัยและเอกสารทางวิชาการที่เกี่ยวข้อง พร้อมทั้งวิเคราะห์ สังเคราะห์ และนำเสนอผลในเชิงพรรณนา

        ผลการวิจัยพบว่า หลักปฏิจจสมุปบาทเป็นหัวใจสำคัญของพระพุทธศาสนา ที่อธิบายการเกิดขึ้นและดับไปของทุกข์อย่างมีเหตุมีผล โดยประกอบด้วยองค์ธรรม 12 ห่วงโซ่ที่เชื่อมโยงกันอย่างต่อเนื่อง ตั้งแต่อวิชชาจนถึงชราและมรณะ การนำหลักนี้มาใช้ในการปฏิบัติวิปัสสนาภาวนา โดยเฉพาะการพิจารณาในรูปแบบ "อนุโลม" และ "ปฏิโลม" ช่วยให้ผู้ปฏิบัติเข้าใจการเกิด–ดับของสภาวธรรมภายในจิต และสามารถเข้าสู่ลำดับของวิปัสสนาญาณได้อย่างมีประสิทธิภาพ ในระหว่างการเจริญสติในฐานสี่ ได้แก่ กาย เวทนา จิต และธรรม หากผู้ปฏิบัติสามารถมีสติและสัมปชัญญะอย่างต่อเนื่อง จะนำไปสู่การเกิดอุทยัพยญาณ ซึ่งเป็นภาวะที่จิตตระหนักรู้การเกิด-ดับอย่างชัดเจน อันเป็นพื้นฐานในการบรรลุมรรคผลนิพพานในที่สุด