อุเบกขาธรรมในพุทธปรัชญาเถรวาทต่อความสำคัญของการพัฒนาชีวิต

บทคัดย่อ

บทความวิชาการนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาอุเบกขาธรรมในพุทธศาสนาเถรวาทต่อความสำคัญของการพัฒนาชีวิต ความวางใจเป็นกลางที่ไม่เอนเอียงด้วยความชอบหรือไม่ชอบและไม่ยินดียินร้ายการใช้ปัญญาพิจารณาเห็นผลอันเกิดขึ้นโดยสมควรแก่เหตุพึงปฏิบัติต่อไปตามควรแก่เหตุนั้นด้วยความไม่สุขไม่ทุกข์ เรียกว่า “อุเบกขาภาวนา” โดยทั่วไปอุเบกขาหมายถึงความวางเฉย หรือความมีจิตสม่ำเสมอการทําสภาวะจิตให้เสมอภาคมีความรู้เท่าทันอารมณ์ที่เป็นกุศลและอกุศลได้ด้วยปัญญา การควบคุมจิตไม่ให้หวั่นไหวไปตามอารมณ์นั้นๆ มีความสำคัญต่อผู้มีอุเบกขาเพราะว่าเป็นผู้ดํารงอยู่ในสภาวะที่เป็นกลางและมีปกติภาวะไม่ดีใจไม่เสียใจในรูป เสียง,กลิ่น,รส, สัมผัส และธรรมารมณ์ที่ได้ประสบบุคคลนั้นย่อมไม่รู้สึกเป็นทุกข์หรือสุข พิจารณาเห็นว่าสัตว์ทั้งหลายเป็นไปตามอํานาจของกรรมจึงรักษาความเป็นกลางไว้ได้แม้จะมีจิตประกอบด้วยความเมตตากรุณาและมุทิตาอย่างสมบูรณ์แต่เมื่อพิจารณาว่าสัตว์ทั้งหลายเป็นไปตามอํานาจของกรรมย่อมละความขวนขวายที่จะช่วยเหลือในเหตุสุดวิสัยของกรรมที่เป็นตัวกำหนด การเข้าถึงความเป็นกลางไม่สุขไม่ทุกข์เป็นสภาวะจิตที่ไม่หวั่นไหว การมีความตั้งมั่นและไม่ถูกชักจูงให้เกิดการปรุงแต่งจนเกิดกิเลสเป็นลักษณะสําคัญของอุเบกขาธรรมและเป็นหลักคําสอนที่มีความลึกซึ้งที่มีความจําเป็นต่อมนุษย์ในการอยู่ร่วมกันซึ่งทำให้สังคมเกิดความสงบสุขโดยมีเป้าหมายสูงสุดคือการหลุดพ้นจากวงจรแห่งทุกข์ทั้งปวง