ปีที่ 54 ฉบับที่ 1 (2024): มกราคม - มิถุนายน 2567

บทบรรณาธิการ

บทความทั้ง 8 บทความในฉบับนี้มาความหลากหลายในแง่มุมขององค์ความรู้ทางสังคมศาสตร์เป็นอย่างมากและยังมีความหลากหลายในแง่มุมของผู้ประพันธ์ที่มาจากหลากหลายสาขาวิชาทั้งสังคมศาสตร์และวิทยาศาสตร์ บทความของ อุเชนทร์ เชียงเสน เรื่อง ระบอบอำนาจนิยมที่มีการเลือกตั้ง: กรอบแนวคิด การเลือกตั้งในระบบอำนาจนิยม และการควบคุมบงการ สำรวจแนวคิด “อำนาจนิยมที่มีการเลือกตั้ง (Electoral Authoritarianism)” ที่กำลังได้รับความสำคัญจากนักรัฐศาสตร์ในหลายประเทศ อุเชนทร์ พบว่าระบอบอำนาจนิยมที่มีการเลือกตั้ง ได้รับความนิยมในหมู่ผู้ปกครองในหลายประเทศและแตกกิ่งก้านสาขาของสถาบันและกลไกการเลือกตั้งเพื่อการสร้างความชอบธรรมให้กับผู้ปกครอง ส่วนบทความของ สุพิชฌาย์ ปัญญา เรื่อง แนววิเคราะห์หลังสังคมนิยมและกรณีศึกษาในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ ศึกษาแนวคิดหลังสังคมนิยมในประเทศที่ปกครองโดยพรรคคอมมิวนิสต์ในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ซึ่งนักรัฐศาสตร์ให้ความสำคัญกับการปฎิรูปเศรษฐกิจและการค้าของกลุ่มประเทศเป็นสำคัญ จนทำให้เกิดข้อโต้แย้งจากนักรัฐศาสตร์สายอาณาบริเวณศึกษาซึ่งให้ความสำคัญกับความหลากหลายในประเด็นการศึกษาในกลุ่มประเทศเหล่านี้

ในขณะที่ บทความในฉบับนี้ยังศึกษาบทบาทของผู้คนที่อยู่ในโครงสร้างส่วนล่างหรือกลุ่มคนที่อยู่ชายขอบทางการเมือง เศรษฐกิจ และสังคม บทความของ มารค ตามไท และงามศุกร์ รัตนเสถียร เรื่อง ขบวนการเอกราชใน Catalonia ศึกษาความเป็นมาและบทบาทของขบวนการเคลื่อนไหวเพื่อเรียกร้องเอกราชในแคว้นคาตาโลเนีย (Catalonia) ประเทศสเปน ซึ่งพยายามที่จะแสวงหาพื้นที่นการเรียกร้องสิทธิของตนเองและผ่านการปราบปรามมาโดยตลอดจนสามารถมีพื้นที่ทางการเมืองในการแสดงความคิดเห็นของตนเอง ส่วนบทความของ วัชรารินทร์ วงศ์-ษานิติ เรื่อง การปรับตัวและการต่อรองของชุมชนชาติพันธุ์ต่อนโยบายการจัดการทรัพยากรธรรมชาติโดยรัฐ: กรณีศึกษาชุมชนบ้านกลาง และชุมชนบ้านฮ่าง จังหวัดลำปาง ศึกษากระบวนการจัดสรรทรัพยากรของชุมชนท้องถิ่นในจังหวัดลำปางท่ามกลางบริบททางการเมืองแบบอำนาจนิยมในช่วง 9 ปีที่ผ่านมา ผู้เขียนพบว่า ขบวนการเคลื่อนไหวเพื่อการจัดการทรัพยากรใช้วิธีการในรูปแบบต่าง ๆ เช่น การรณรงค์ในพื้นที่หรือสื่อสังคมออนไลน์ ในการผลักดันประเด็นจนหน่วยงานภาครัฐยอมรับบทบาทของขบวนการในพื้นที่

บทความในฉบับนี้มีการวิจัยเกี่ยวกับประเด็นทางสังคมที่ได้รับความสนใจจากสาธารณะ เช่น การพัฒนาเมือง สาธารณสุข การใช้ความรุนแรงในสังคม และความมั่นคงทางอาหาร บทความของ พิชญ์ พงษ์สวัสดิ์ ชื่อ บทสำรวจชีวิตของคนจนเมืองหลุดระบบ: กรณีศึกษาคนจนเช่าบ้าน/ห้องในเขตกรุงเทพมหานคร ซึ่งเป็นงานวิจัยเกี่ยวกับภาวะที่อยู่อาศัยของคนจนในเขตกรุงเทพมหานครซึ่งผู้เขียนพบว่ากลุ่มคนจนและคนเช่าบ้านยังขาดความมั่นคงในระบบการเข้าถึงที่อยู่อาศัยในราคาที่สามารถจ่ายได้ ผู้เขียนเสนอให้มีการกระจายอำนาจการตัดสินใจเกี่ยวกับที่อยู่อาศัยให้องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น และผู้เขียนยังเสนอให้มีการจัดตั้งหน่วยงานระดับกระทรวงที่เกี่ยวกับที่อยู่อาศัยโดยตรง ส่วนบทความของ อุดม ทุมโฆษิต จันทรานุช มหากาญจนะ อลงกต สารกาล สุพัฒน์-จิตร ลาดบัวขาว และ กรณ์ หุวะนันทน์ เรื่อง การประเมินผลระบบอภิบาลระบบสุขภาพปฐมภูมิของโรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบลที่ได้รับการถ่ายโอนไปสู่องค์การบริหารส่วนจังหวัด ปีงบประมาณ 2566 ซึ่งพบปัญหาของการพัฒนาระบบอภิบาลปฐมวัยในโรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบลและยังอยู่ในขั้นตอนของการพัฒนาในเชิงรูปแบบและกระบวนมากกว่าการพัฒนาในเชิงสาระของระบบ ดังนั้นการสร้างเครือข่ายและการมีส่วนร่วมของผู้ที่มีส่วนเกี่ยวข้องในระบบอภิบาลปฐมวัย บทความของ พร ทิสยากร ธันวัน เจริญไชยเนาว์ เหมือน-เพชร ราชายนต์ วิชยุตม์ เพศยนาวิน และ พิมพ์ประพันธ์ อุไรกุล ชื่อ ความชุก ลักษณะทางประชากรและทางคลินิกของเหตุการณ์สังหารหมู่และกราดยิงในประเทศไทย ระหว่างปี พ.ศ. 2537-2566 และข้อเสนอแนะจากการวิเคราะห์ทางจิตเวชศาสตร์ เกี่ยวกับการสังหารหมู่และการกราดยิงในประเทศไทยช่วง 30 ปีที่ผ่านมาซึ่งพบรูปแบบการสังหารหมู่ เช่น เพศชายมีแนวโน้มเป็นผู้ก่อเหตุโดยใช้อาวุธปืนและมีการใช้สารเสพติด หากจะเข้าใจรูปแบบการใช้ความรุนแรงในลักษณะนี้จำเป็นที่จะต้องสร้างฐานข้อมูลและศึกษาเหตุการณ์ในหลากหลายแง่มุมเพื่อการกำหนดแนวทางการป้องกันต่อไปในอนาคต ส่วนบทความสุดท้ายของ ปิยรัตน์ ปั้นลี้ จากจอบสู่จาน: เชพส์ เทเบิล การกินอย่างมีหลักการ และภูมิทัศน์อาหารไทย ซึ่งศึกษากระบวนการเดินทางของอาหารจากการผลิตสู่จานและการพัฒนาอาหารโดยการขายรายละเอียดและข้อมูลของที่มาของอาหารและเชฟ หรือภูมทัศน์ของอาหาร ดังนั้นการส่งเสริมธุรกิจอาหารจำเป็นต้องคำนึงถึงการพัฒนาเชิงกระบวนการและสาระของธุรกิจโดยภาพรวม

ท้ายที่สุดนี้ ผมขอขอบคุณผู้เขียนทุกท่านที่สร้างสรรค์ผลงานที่มีประโยชน์และช่วยพัฒนาองค์ความรู้ในสาขาต่าง ๆ ในทางสังคมศาสตร์และเกี่ยวข้องกับมิติต่าง ๆ ของการพัฒนาอย่างยั่งยืน (Sustainable Development Goals: SDGs)  ผู้ประเมิน (Reviewers) ที่มีความเข้มแข็งในการประเมินและให้ความเห็นต่อบทความทุกบทความอย่างจริงจังและมีประโยชน์ กองบรรณาธิการทุกท่าน (Editorial Board Members) ที่ช่วยเสนอแนะคณะผู้ประเมินในแต่ละบทความซึ่งมีส่วนช่วยในการพัฒนาบทความ เจ้าหน้าที่วารสาร (Editorial Staff) ซึ่งประสานงานในด้านต่างๆ จนสำเร็จลุล่วง และคณะรัฐศาสตร์ ที่สนับสนุนให้การดำเนินงานของวารสารสังคมศาสตร์เป็นไปด้วยความราบรื่นจนทำให้วารสารสังคมศาสตร์เป็นหนึ่งในกำลังสำคัญในการพัฒนาองค์ความรู้ให้กับชุมชนวิชาการที่เกี่ยวข้องและสาธารณะต่อไป     

รองศาสตราจารย์ ดร.ธนพันธ์ ไล่ประกอบทรัพย์

หัวหน้ากองบรรณาธิการ